تحقیق در واژگان و ترکیبات دیوان عنصری

عنصری (متوفی431هـ . ق) از شاعران قصیده پرداز و مدیحه سرای ایران در قرن پنجم هجری است. دورانی که در آن قصیده سرایی، رواج و تکامل چشمگیری یافت. عنصری در مدیحه سرایی سبکی معتدل داشت و در سروده هایش، از واژگان و ترکیبات فخیم و جزیل استفاده کرد. از آنجا که لازمه دریافت و شناخت آثار هر شاعر آشنایی با واژگان و ترکیبات دیوان اوست، در این رساله کوشش می شود تا با بررسی واژگان و ترکیبات دیوان شاعر به معنای مورد نظر وی در متن، پرداخت. با توجه به این مورد که لغات و ترکیبات دیوان عنصری به کلام شاعران دیگر نیز راه یافته، برای تکمیل بحث در بررسی واژگان و ترکیبات، شواهد شعری از اشعار شاعران هم عصر عنصری ذکر شده است. علاوه بر بررسی واژگان و ترکیبات دیوان عنصری، زمانه و زندگی شاعر و ویژگی های سبکی دیوان وی نیز بررسی شده است. واژگان و ساختار ترکیبات عربی، نقش عناصر سبک خراسانی در ترکیب سازی ها، بسامد استعمال نوع واژگان به کار رفته در این دوره سبکی، آشنایی با واژگان و ترکیبات خاص دیوان عنصری که در دیوان دیگر شعرا کاربردی نداشته است و چگونگی اشاره شاعر به آیات قرآنی و تلمیح به شخصیت های حماسی ـ ملی از دیگر مطالب مورد بحث است. بخشی از واژگان در معنای خاصی استفاده شده است که معنای آن با آنچه امروز استعمال می شود متفاوت است. همچنین بخشی از واژگان و ترکیبات فارسی و عربی موجود در دیوان عنصری متروک و مهجور وکم کاربرد است و در دیوان شاعران هم دوره وی کمتر به کار رفته یا کاربردی نداشته است. برخی از واژگان عربی به کار رفته در دیوان شاعر در آثار دیگر شعرا دیده نمی شود به عبارت دیگر، عنصری تنها شاعر فارسی زبانی است که از این واژگان استفاده کرده است.آخرین کاربرد برخی از واژگان مهجور فارسی نیز در دیوان عنصری دیده می شود. از واژگان مهجور عربی نیز در دیوان خود استفاده کرده که بسامد این واژگان نسبت به واژگان مهجور فارسی کمتر است. بخشی از واژگان و ترکیبات عربی به کار رفته در دیوان عنصری در دیوان شاعران معاصر وی به کار نرفته است. برخی اصطلاحات مربوط به دانش هایی که شاعر از آن ها آگاهی داشته نیز در دیوان او مشهود است که بعضی از آن ها در دیوان دیگر شعرا کمتر دیده شده اند . عنصری با استفاده از واژگان و ترکیبات به کار رفته در قرآن، از آیات قرآنی در اشعار خود بهره می گیرد. واژه های کلیدی: عنصری، سبک خراسانی، شعرفارسی قرن پنجم، واژگان و ترکیبات.